دسته بندی محصولات کشاورزی بر اساس کاربرد آن‌ها

بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان زندگی خود را از راه مشاغل مربوط به کشاورزی و دامداری می‌گذرانند که همین موضوع باعث شده است تا صنعت کشاورزی در اقتصاد جهانی ارزشی بالغ بر ۲.۴ تریلیون دلار داشته باشد. در سال ۲۰۲۰، چهار درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) و در برخی از کشورهای در حال توسعه، بیش از ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را کشاورزی تأمین کرده است. نوآوری‌های علوم گیاهی و بکارگیری روش‌های نوین و پایدار برای حفظ سلامت محصولات و حفظ چنین اقتصاد پررونقی حیاتی است. برقراری سیستم‌های غذایی سالم، پایدار و فراگیر یک مسأله حیاتی در جهت دستیابی به اهداف توسعه جهان است. توسعه کشاورزی یکی از قدرتمندترین ابزار برای پایان دادن به فقر شدید، ارتقای سطح رفاه عمومی و تأمین تغذیه برای ۹.۷ میلیارد نفر انسانی است که تا سال ۲۰۵۰ جمعیت ساکنین کره زمین را تشکیل خواهند داد. رشد در بخش کشاورزی دو تا چهار برابر بیشتر از سایر بخش‌ها در افزایش درآمد در میان فقیرترین افراد موثر است. مطالعات آماری در سال ۲۰۱۶ نشان داد که ۶۵ درصد از بزرگسالان شاغل کم درآمد از طریق کشاورزی امرار معاش می‌کنند. هر چیزی که در مزارع سراسر دنیا توسط کشاورزان و دستیاران آنها پرورش داده می‌شود، هدف و منظور خاصی را دنبال می‌کند. هر کدام از محصولات متنوع کشاورزی را می‌توان از نظر کاربرد و شکل مصرف به دسته‌بندی‌ خاصی متعلق دانست و دسته بندی محصولات کشاورزی را بر همین اساس شکل داد. البته برخی از انواع محصولات کشاورزی کاربرد چندگانه دارند که همین موضوع آنها را در چندین دسته بندی قرار داده و به محصولات استراتژیک کشاورزی تبدیل می‌کند. در ادامه این مقاله، با دسته بندی محصولات کشاورزی بر اساس طریقه استفاده و کاربرد این محصولات در زندگی امروزی بیشتر آشنا خواهید شد.

غذا

از نظر زراعی، محصولات غذایی از محصولات خوراک دامی جدا به شمار می‌روند. محصولات غذایی همان محصولاتی هستند که ما بیشتر به دیدن آن‌ها در بخش تولید کارخانه‌‌های مواد غذایی و در لیبل (تصویر) روی بسته‌بندی‌ غذاهای فرآوری شده با پایه سبزیجات و غلات (روغن‌ها، نشاسته‌ها، پروتئین‌ها و آردها) عادت داریم. برای مثال در دسته بندی محصولات کشاورزی، گندم، جو، سویا و ذرت از جمله محصولات غذایی هستند که به طور مستقیم، خواه به صورت محصولات ارگانیک یا غیرارگانیک از فعالیت‌های کشاورزی به دست می‌آیند. البته بیشتر گندمی که ما در زندگی روزمره خریداری می‌کنیم به شکل نان، ماکارونی و سایر محصولات تهیه شده از آرد گندم است و این موضوع در خصوص سایر دانه‌های غله نیز صدق می‌کند.

بسیاری از مردم تصور می‌کنند که محصولات غذایی از نوع سبزیجات عموماً در مزارع کوچک و به منظور فروش در بازارهای محلی کشت می‌شوند، ولی در واقع عمده این محصولات نیز در مزارع بزرگ رشد می‌کنند و برای تسهیل فرایندهای کاشت، داشت و برداشت آنها از ماشین‌آلات تخصصی و تکنولوژی‌های کشاورزی نوین استفاده می‌شود.

خوراک دام

یونجه و سایر محصولات علوفه‌ای برای ساقه، برگ و سایر قسمت‌های گیاهی آنها که می‌تواند خوراک دام‌ باشد کشت می‌شوند. دام‌ها این محصولات را یا در مراتع چرا می‌کنند و یا از علوفه‌ای که به همین منظور ذخیره شده است تغذیه می‌کنند. شکل‌های انبار شده محصولات خوراک دام عبارتند از:

• محصول یونجه که در حالی که هنوز سبز است بریده می‌شود، زمان کافی را می‌گذراند تا در مزرعه خشک شود و سپس به شیوه‌ مناسب بسته‌بندی و ذخیره می‌شود تا هر زمان که لازم بود دام‌ها از آن تغذیه کنند.
• محصولات سیلاژ که در شرایط سبز و شاداب برداشت شده و سپس در شرایط بی‌هوازی نگهداری می‌شوند تا ماندگاری محصول افزایش بیابد. سپس طی فرایند تخمیر کنترل شده، قندهای گیاهی به اسیدهای آلی، به ویژه اسید لاکتیک تجزیه می‌شود تا کیفیت غذای دامی بالا برود.
• علوفه خرد شده که بریده می‌شود، برداشت می‌شود و در حالی که هنوز سبز و مرطوب است جهت تغذیه به دام‌ها داده می‌شود.

الیاف

شاید تصور اینکه حتی یک شلوار جین هم حاصل کاشت و برداشت یک محصول خاص زراعی در مزارع است کمی سخت باشد، اما در واقع زراعت پنبه و تولید نخ و پارچه از آن یک تجارت بسیار بزرگ است! تولیدکنندگان پنبه در کنار محققین و متخصصین صنایع نساجی، دست در دست هم این صنعت را توسعه می‌دهند. در کشور ما، استان‌های فارس و خراسان رضوی بیشترین میزان تولید پنبه را دارند. گیاه پنبه نیز مشابه دیگر محصولات کشاورزی برای رشد به آب، مواد مغذی و سایر چیزهایی که گیاهان طی مراحل رشد محصول استفاده می‌کنند نیاز دارد. کنف صنعتی نیز یک محصول از رده الیاف است که بعد از پنبه، رتبه دوم را در میزان تولید و تنوع در بین الیاف طبیعی دارد.

محصولات سوختی

طی چند دهه اخیر، بسیاری از کشورهای توسعه یافته برای رسیدن به استقلال بیشتر در حوزه انرژی تلاش کرده‌اند. سوخت‌های زیستی و محصولات زراعی بیودیزل در بسیاری از این کشورها مورد توجه قرار گرفته‌ است و حتی دولت‌ها و اتحادیه‌ها برای کشت این محصولات برنامه‌های تشویقی در نظر گرفته‌اند. در دسته بندی محصولات کشاورزی، دسته خاصی از محصولات وجود دارند که (غالباً) به منظور تبدیل شدن به اتانول و بیودیزل در سطح مزارع پرورش داده می‌شوند.

• سوخت‌های زیستی بر پایه قند، مانند اتانول، از تخمیر قندهای گیاهی تهیه می‌شوند. منابع عمده این قندها، گیاه‌ نیشکر و دانه ذرت است. منابع دیگر نیز عبارتند از گندم، جو، برنج، غلات، سورگوم شیرین و چغندر قند.
• سوخت‌های زیستی سلولزی: تحقیقات برای یافتن راه‌های بهینه‌ای برای تولید سوخت‌های زیستی از مواد گیاهی مانند ساقه‌های ذرت، یونجه یا محصولات چوبی ادامه دارد. این نوع گیاهان فیبری حاوی مقادیر زیادی سلولز هستند. سلولز را می‌توان به قند تبدیل کرد و سپس قند را به اتانول تخمیر کرد.
• بیودیزل: بیودیزل معمولاً از روغن نباتی، و در اصل از اکثر گیاهانی که دانه‌‌های روغنی تولید می‌کنند تولید می‌شود. منابع رایج بیودیزل عبارتند از کلزا، آفتابگردان، سویا، نخل و کاملینا. جالب است بدانید که اولین بیودیزلی که در سال ۱۹۱۳ میلادی به عنوان سوخت در موتور تازه اختراع شده آدولف دیزل استفاده شد چیزی نبود جز روغن بادام زمینی!