اهمیت آنالیز خاک در کشاورزی

هر کشاورزی باید با اهمیت آنالیز خاک و همچنین راه های آنالیز خاک آشنایی داشته باشد، چرا که اینکار می تواند در بازده محصولات تاثیر مستقیمی داشته باشد.

اگر شما با اهمیت آنالیز خاک آشنا نیستید با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

آنالیز خاک چیست؟

آنالیز خاک در واقع عملی است که در آن با استفاده از فرآیند های شیمیایی متنوع، میزان مواد مغذی در خاک را مورد سنجش قرار می دهند.

 به عبارت دیگر خصوصیات شیمیایی، فیزیکی و همچنین بیولوژیکی در خاک می تواند برای تغذیه گیاه و همچنین سلامت خاک اهمیت داشته باشد.

آنالیز خاک می تواند میزان مواد شیمیایی نظیر نیتروژن N، فسفر P2O5، پتاسیم K 2 O،PH، هیوموس (مواد آلی خاک) یا گیاه خاک، میزان CaCO3، میزان سولفور، مواد آهکی و همچنین خصوصیات فیزیکی خاک نظیر ظرفیت نگه داری آب، میزان نفوذپذیری، چگالی و میزان تکرار شده PH را به شما بدهد.

اما خوب احتمالا برای شما سوال ایجاد شده که آنالیز خاک عموما به چه صورت انجام می شود؟

در جواب این سوال باید به شما بگوییم که در اولین قدم شما باید از خاک مزرعه خود نمونه برداری کنید و سپس نمونه را به آزمایشگاه جهت آنالیز انتقال دهید.

در ادامه آزمایشگاه به شما برگه نتایجی را نمایش می دهد که محتوای هر کدام از مواردی که در بالا ذکر کردیم را برای شما نمایان می کند.

همچنین آزمایشگاه ها همراه با نتایج توصیه نامه ای هم برای شما قرار می دهند تا بدانید خاک شما از چه مواردی از لیست مواد مغذی بالا فقیر است.

اهمیت آنالیز خاک در چیست؟

برای کشاورزانی که تازه قصد دارند گیاهی را در مزرعه خود بکارند، اهمیت آنالیز خاک می تواند گزینه خوبی برای یافتن میزان مواد مغذی در خاک باشد.

چرا که اگر خاک غنی از مواد مغذی نباشد، گیاه نمی تواند به خوبی رشد کند.

در واقع آنالیز خاک می تواند سبب افزایش سودآوری محصولات و هچنین راه کاری برای افزایش بازدهی محصولات باشد.

به عبارت دیگر آنالیز خاک یکی از مواردی است که در مدیریت بهینه مزرعه تاکید بسیاری به آن شده است.

به علاوه این عمل می تواند آلودگی را از مزرعه و محیط اطراف آن کم کند. احتمالا ازخودتان می پرسید چگونه؟

بگذارید با یک مثال جواب این سوال را به شما بگوییم. زمانی که شما ندانید تا چه اندازه خاک شما غنی و دارای مواد مغذیست اقدام به پخش کود در خاک مزرعه خود می کنید.

از آنجایی که شما نمی دانید چه میزان کود باید به خاک اضافه کنید، احتمال دارد با اضافه کردن بیش از اندازه کود محیط مزرعه خود را آلوده کنید.

به همین منظورشما حتما برای آنالیز خاک مزرعه خود باید به آزمایشگاهی مراجعه کنید تا کارشناسان آزمایشگاه بتوانند بسیار دقیق به شما بگویند دقیقا چه موادی مغذی در خاک شما موجود است.

حال شاید از خودتان بپرسید که در گذشته آنالیز خاک وجود داشته یا محصولات چگونه می توانند در جنگل ها رشد کنند؟

یا اگر بخواهیم به گونه ای دیگر این سوال را بپرسیم در جنگل ها که آنالیز خاک نمی شود، پس چگونه بازهم محصولات فراوانی در آنجا رشد پیدا می کنند؟

در جواب اینگونه سوالات باید بگوییم که درست است که در جنگل آنالیز خاک انجام نمی شود، اما چون سیستم جنگل عموما بسته است بقایای گیاهان در خاک جنگل دوباره تبدیل به کود شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

به همین صورت در جنگل به صورت طبیعی میزان مواد مغذی تنظیم است و نیازی نیست تا کود به خاک آن اضافه کنیم.

به علاوه در گذشته کشاورزان به دلیل کشت های نامناسب عمده مواد مغذی خاک را از بین برده اند و به همین دلیل اکثر خاک ها به گونه ای از نظر تغذیه گیاه فقیر شده اند.

چه زمانی باید آنالیز خاک را انجام دهیم؟

اگر بخواهیم مناسب ترین زمان را برای آنالیز خاک به شما معرفی کنیم.

مناسب ترین زمان عموما قبل از کوددهی و یا پس از برداشت محصول است.

بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که فصل هایی همچون بهار و پاییز می تواند مناسب ترین زمان برای آنالیز خاک باشد.

در این فصول کشاورز زمان بیش تری برای تهیه و استفاده از آن دارد.

برای آنالیز خاک چگونه نمونه برداری انجام دهیم؟

قبل از نمونه برداری شما باید اطلاعاتی نسبت به زمین خود داشته باشید.

به طور مثال شما باید با بافت، شیب، رنگ، میزان و نوع آب مصرفی و میزان کود و مواد مغذی که در گذشته در زمین شما استفاده شده آشنایی داشته باشید.

بر همین اساس اگر قسمت های مختلف زمین با یکدیگر تفاوت هایی را داشت.

شما باید زمین خود را تقسیم بندی کرده و سعی کنید تا از هر قسمت به صورت جداگانه نمونه برداری کنید.

همچنین نمونه برداری جهت آنالیز خاک در مکان های مختلف به شکل های گوناگونی انجام می شود.

به عنوان نمونه آنالیز خاک محصولات گلخانه ای با محصولات زراعی و همچنین باغ ها متفاوت است.

برای محصولات گلخانه ای شما بر اساس تقسیم بندی زمین خود باید بین 4 تا 5 نقطه از زمین را نمونه برداری کنید.

این نمونه برداری معمولا از عمق صفر تا 30 سانتی متری قسمت مورد نظر انجام می شود.

شاید از خود بپرسید که چرا نمونه برداری در این قسمت انجام می شود؟

باید به شما بگوییم که به این قسمت اصطلاحا منطقه وسعت ریشه گفته می شود و این ناحیه جهت آنالیز و آزمایش خاک از اهمیت زیادی برخوردار است.

در ادامه شما باید نمونه های قسمت های مختلف را با یکدیگر ترکیب و 2 کیلوگرم از این نمونه جهت بررسی به آزمایشگاه معتبر ارسال کنید.

برای محصولات زراعی نیز، آنالیز خاک به همین ترتیب است و شما باید از 5 نقطه متفاوت زمین نمونه برداری و سپس 2 کیلوگرم از نمونه های ترکیبی را برای آزمایشگاه ارسال کنید.

به علاوه برای نمونه از خاک باغ ها شما باید گودال در وسط باغ در سایه انداز یکی از درختان باغ و فاصلیه نیم متری از تنه درخت حفر کرده عمق گودال بر حسب نوع درخت و عمق ریشه فعال درخت متفاوت می شود.

بعضی نیم متر را و بعضی تا یک و نیم متر هم میرسد و سپس از خاکی که در دیواره گودال قرار دارد، در اعماق مختلف مانند 0 تا 30 و 30 تا 60 خاک را تراشیده و حدود 2 کیلوگرم از خاک هر عمق تراشیده را درون پلاستیکی برزید و به آزمایشگاه ارسال کنید.

البته شما باید در چهار یا پنج نقطه دیگر باغ و با عمق های متفاوت نظیر 30 تا 60 سانتی متر، 60 تا 90 سانتی متر و 90 تا 150 سانتی متر این کار را انجام دهید.

سپس تمامی خاک ها را در پلاستیک ترکیب کنید و 2 کیلو از آن ها را به آزمایشگاه ارسال کنید تا آنالیز بر روی آن‌ها انجام شود.

چه نکاتی را در آزمایش خاک باید حتما رعایت کنیم؟

1- سعی کنید تا آزمایش خاک را سالیانه در مزرعه، باغ و یا گلخانه خود انجام دهید. چرا که اگر شما چنین عملی را انجام ندهید نمی توانید به میزان درستی کود را به خاک محصولات خود اضافه کرده و در نتیجه خاک شما به درستی تغذیه نمی شود و احتمال آلودگی مزرعه وجود دارد.

2- برخی پس از آزمایش و آنالیز خاک تصور می کنند که تمامی محصولات و تمامی انواع خاک ها بر اساس یک پارامتر مشخص آنالیز می شوند و نتیجه آزمایش خاک برای تمامی خاک ها و کشت ها به یک اندازه می باشد.

باید به شما بگوییم که چنین تصوری کاملا اشتباه است چرا که بسته به نوع خاک و محصولی که قرار است در آن خاک کشت شود نتایج آزمایش خاک به تبع نمونه برداری  متفاوت است و به طور مثال اگر شما چندین محصول را در مزرعه خود کشت می دهید، حتما باید توجه داشته باشید که آنالیز از خاک تمامی محصولات انجام شود و حتما پس از رائه نمونه به آزمایشگاه؛ نام محصول و نوع خاک را به شکل صحیح به آن ها اعلام نمایید.

3- حتما برای نمونه گیری از وسایل مناسب مانند کلنگ، بیل، بیلچه یا کاردک، سطل پلاستیکی، کیسه پلاستیکی و یک برچسب جهت علامت گذاری نمونه ها استفاده کنید.

4- توپوگرافی به عنوان یکی از فاکتورهای خاکسازی از طریق تأثیر بر توزیع آب در بخش‌­های مختلف زمین‌نما و همچنین اثر بر ویژگی­های‌ خاک می‌تواند از عوامل مهم و مؤثر بر عملکرد و کیفیت محصول باشد.

توپوگرافي يکي از ويژگي هاي مهم و تاثيرگذار بر کيفيت خاک در هر منطقه است.  رابطه درجه و جهت شيب خاک بسیاز مهم است و باید محاسبه شود. به طوري که با افزايش شيب درصد ذرات درشت تر افزايش و درصد ذرات ريزتر کاهش می‌یابد.

آیا می توان آنالیز دیگری نیز در مزرعه برای افزایش بازده محصولات انجام داد؟

تا اینجای مقاله آنالیز خاک را به شکل کامل برای شما توضیح دادیم.

اما شاید برای شما این سوال مطرح شود که آیا می توان با استفاده از نمونه گیری های دیگر بازدهی محصولات را افزایش داد؟

در جواب این سوال باید بگوییم بله، شما می توانید از آب و همچنین خود گیاه مزرعه خود نمونه گیری کنید و نمونه را جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال کنید.

برای نمونه برداری از آب مزرعه شما باید پس از روشن کردن موتور چاه به مدت 15 دقیقه حدود 2 لیتر آب را در یک بطری ریخته و به آزمایشگاه تحویل دهید.

همچنین برای نمونه گیری از گیاه و یا محصولات مزرعه می توانید از قسمت های مختلف گیاه مانند برگ و دم برگ و … نمونه گیری کرده تا بتوانید گیاه خود را آنالیز کنید.

باید به شما یادآور شویم آزمایش گیاه می تواند به شما کمک کنید که بدانید چه میزان از مواد مغذی که در خاک شما وجود دارد توانسته جذب گیاه شود و بر روی رشد آن تاثیر گذار باشد.

به علاوه نمونه گیری از گیاه نیز بسته به نوع محصول و همچنین گیاه متفاوت است و شما نمی توانید برای نمونه گیری از تمامی گیاهان به یک شکل عمل کنید.